Nạn phá rừng đang là một trong những nguyên nhân chính khiến biến đổi khí hậu diễn ra nhanh chóng hơn. Việc mất rừng không chỉ làm gia tăng khí nhà kính mà còn phá vỡ vòng tuần hoàn nước, gây ra hiện tượng hạn hán, lũ lụt và ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống con người.
Phá rừng và tác động đến khí nhà kính
Rừng có vai trò quan trọng trong việc hấp thụ khí CO₂ và duy trì sự cân bằng carbon trong khí quyển. Khi cây cối bị chặt phá hoặc đốt cháy, lượng CO₂ lưu trữ trong cây sẽ được giải phóng, làm tăng hiệu ứng nhà kính và khiến Trái Đất nóng lên nhanh hơn.
Theo báo cáo của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), mỗi năm thế giới mất khoảng 10 triệu ha rừng, tương đương diện tích của Bồ Đào Nha. Chỉ riêng năm 2022, nạn phá rừng đã thải ra khoảng 2,7 tỷ tấn CO₂, tương đương với lượng khí thải từ 570 triệu ô tô trong một năm.
Bên cạnh đó, nghiên cứu của NASA cho thấy những khu vực mất rừng rộng lớn có thể tăng nhiệt độ từ 1-3°C so với những khu vực còn rừng. Điều này đặc biệt nghiêm trọng ở các vùng nhiệt đới, nơi rừng đóng vai trò quan trọng trong việc làm mát khí hậu.
Phá rừng làm gián đoạn vòng tuần hoàn nước
Rừng có vai trò quan trọng trong việc duy trì vòng tuần hoàn nước. Cây cối hút nước từ đất và giải phóng hơi nước vào khí quyển thông qua quá trình thoát hơi nước, giúp hình thành mây và tạo ra lượng mưa ổn định. Khi rừng bị phá hủy, độ ẩm trong không khí giảm, dẫn đến sự suy giảm lượng mưa và nguy cơ hạn hán kéo dài.
Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Môi trường Stockholm, những khu vực mất rừng lớn có thể bị giảm từ 10-20% lượng mưa hàng năm. Ở khu vực rừng Amazon, tỷ lệ mất rừng đã làm giảm đáng kể lượng mưa, gây ra tình trạng khô hạn nghiêm trọng và ảnh hưởng đến nguồn nước cho hàng triệu người.
Tại Việt Nam, rừng Tây Nguyên đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì nguồn nước cho các hệ thống sông lớn. Tuy nhiên, việc chặt phá rừng để mở rộng đất nông nghiệp đã khiến tình trạng hạn hán ngày càng nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến sản xuất nông nghiệp và đời sống người dân.
Gia tăng thiên tai và sạt lở đất
Rừng đóng vai trò như một lá chắn tự nhiên giúp bảo vệ đất khỏi xói mòn và ngăn chặn lũ lụt. Khi rừng bị chặt phá, đất trở nên trơ trọi và dễ bị rửa trôi trong mùa mưa, làm tăng nguy cơ sạt lở đất và lũ quét.
Tại Indonesia, việc phá rừng để trồng cọ dầu đã dẫn đến hàng loạt trận lũ lụt nghiêm trọng. Báo cáo từ Trung tâm Nghiên cứu Rừng Quốc tế (CIFOR) cho thấy, ở những khu vực bị mất rừng, nguy cơ lũ lụt tăng gấp 2-3 lần so với trước đây. Tại Việt Nam, các tỉnh miền Trung cũng ghi nhận số vụ sạt lở đất tăng mạnh do rừng phòng hộ bị thu hẹp.
Ngoài ra, mất rừng còn ảnh hưởng đến hệ sinh thái, làm mất đi môi trường sống của hàng triệu loài động thực vật. Theo Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), khoảng 80% loài động vật trên cạn sống trong rừng, và khi rừng bị phá hủy, nhiều loài đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng, bao gồm hổ Sumatra, đười ươi Borneo và nhiều loài chim đặc hữu.
Biến đổi khí hậu ảnh hưởng trực tiếp đến con người
Sự tàn phá rừng không chỉ tác động tiêu cực đến môi trường mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống con người. Đặc biệt, người dân sống khu vực ven rừng, bao gồm cả người dân bản địa, đang mất dần các nguồn tài nguyên thiết yếu như gỗ, nước sạch và thực phẩm, khiến cuộc sống của họ ngày càng bấp bênh.
Hơn thế nữa, nạn phá rừng và biến đổi khí hậu kéo theo hiện tượng hạn hán kéo dài, suy giảm năng suất nông nghiệp và đẩy hàng triệu người rơi vào cảnh nghèo đói. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB), nếu tình trạng mất rừng và biến đổi khí hậu tiếp diễn, đến năm 2050, có thể có tới 216 triệu người phải di cư nội địa do các tác động từ khí hậu, đặc biệt tại các khu vực như châu Phi, Nam Á và Mỹ Latinh.
Ngoài ra, nhiệt độ toàn cầu tăng cao cũng làm bùng phát nhiều dịch bệnh nguy hiểm như sốt rét, sốt xuất huyết và các bệnh liên quan đến nhiệt độ cao, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là ở các khu vực nhiệt đới.
Giải pháp bảo vệ rừng và giảm thiểu tác động đến khí hậu
Để giảm thiểu tác động của nạn phá rừng, cần thực hiện các biện pháp quản lý rừng bền vững và sử dụng nguồn tài nguyên có trách nhiệm.
Một trong những giải pháp hiệu quả là ưu tiên sử dụng các sản phẩm có chứng nhận FSC (Forest Stewardship Council) – đảm bảo nguồn gốc gỗ và giấy từ rừng được khai thác hợp lý, không làm suy giảm diện tích rừng tự nhiên.
Ngoài ra, các biện pháp quan trọng khác gồm:
- Kiểm soát chặt chẽ khai thác gỗ trái phép, xử lý nghiêm vi phạm.
- Đẩy mạnh trồng rừng, phục hồi rừng bị mất.
- Hỗ trợ cộng đồng bản địa tham gia quản lý và bảo tồn rừng.
Việc lựa chọn sản phẩm FSC không chỉ góp phần bảo vệ rừng mà còn giúp giảm tác động tiêu cực đến khí hậu, hướng tới một môi trường bền vững hơn.
Xem thêm: Ưu điểm của giấy FSC so với giấy thông thường
Kết luận
Phá rừng là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến biến đổi khí hậu, gây ra hậu quả nghiêm trọng cho môi trường, con người và nền kinh tế. Nếu không có biện pháp kiểm soát kịp thời, tình trạng này sẽ tiếp tục làm gia tăng thiên tai, suy thoái hệ sinh thái và đẩy hàng triệu người vào cảnh đói nghèo.
Bảo vệ rừng không chỉ là trách nhiệm của chính phủ mà còn là nghĩa vụ chung của toàn xã hội. Mỗi cá nhân có thể góp phần bằng cách sử dụng tài nguyên thiên nhiên hợp lý, giảm tiêu dùng sản phẩm có nguồn gốc từ phá rừng và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, hướng tới một tương lai bền vững.
